AIDS nedir?

HIV (AIDS) en sık korunmasız cinsel ilişki, başkalarının kullandığı enjektör veya cerrahi malzemeleri kullanmak, içerisinde HIV virüsü bulunan kan ve kan ürünleriyle bulaşır. Daha nadiren de hamilelik, doğum ve emzirme sırasında anneden bebeğe geçer. Bazen tbbi işlemler sırasında kesici delici aletlerle yaralanma sonucu da kişiye bulaşabilir. Yine HIV bulunan kişinin kan, meni, rektal sıvı, vajinal sıvı ve anne sütü gibi vücut sıvılarıyla da bulaşabilir. Bu sıvıların, rektum, vajina, penis, ağız, göz mukozasına veya hasarlı bir deriye temas etmesi veya bir iğne ile doğrudan kan dolaşımına enjekte edilmesi gerekir. HIV, sivrisinekler, keneler veya diğer böceklerin ısırmasıyla bulaşmaz. HIV pozitif bir kişinin kanıyla temas etmemiş tükürük, gözyaşı ve ter ile de bulaşmaz. HIV pozitif olan bir kişye sarılmak, el sıkışmak, aynı tuvaleti veya aynı kabı paylaşmak veya  “sosyal” öpüşme ile bulaşmaz.

AIDS, İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü (HIV) adı verilen virüsün kan, meni, vajinal sıvılar, anal sıvılar ve anne sütü gibi vücut sıvıları yoluyla bir kişiden diğerine geçmesi sonucu bulaşır. HIV enfeksiyonunun yaygın yolları şunlardır:

Cinsel temas: HIV, cinsel temas yoluyla yayılabilir. HIV enfeksiyonu olan bir kişi, korunmasız cinsel ilişki sırasında HIV'i sağlıklı bir partnere bulaştırabilir.

Kan teması: HIV, paylaşılan iğneler veya diğer enjeksiyon malzemeleri yoluyla kan yoluyla bulaşabilir. HIV ayrıca, kan nakli yapmadan önce kanın test edilmediği ülkelerdeki kan transfüzyonları yoluyla da bulaşabilir.

Anne-bebek teması: HIV, gebelik sırasında anneden bebeğe geçebilir veya doğum sırasında veya emzirme sırasında anne sütü yoluyla bebeğe bulaşabilir.

HIV enfeksiyonu olan bir kişi, ayrıca HIV bulaşıcılığına neden olabilecek diğer enfeksiyonlara da sahip olabilir, bu enfeksiyonlar da bulaşıcı olabilir. HIV, tükürük, ter, gözyaşı, öksürük veya hapşırık yoluyla veya yemek, içmek veya dokunma yoluyla bulaşmaz.

AIDS'in belirtileri, kişinin HIV enfeksiyonunun ilerlemiş evresinde ortaya çıkar ve belirtiler bireyden bireye değişebilir. AIDS belirtileri genellikle birçok farklı hastalık ve enfeksiyon belirtileriyle benzerdir. Bunlar şunları içerebilir:

Ateş
Şiddetli terleme geceleri
Şişmiş lenf düğümleri
Şişmiş bezler
Yorgunluk ve halsizlik
Kilo kaybı
İştah kaybı
İshal
Zayıf bağışıklık sistemi nedeniyle sık tekrarlayan enfeksiyonlar
Cilt lezyonları, enfeksiyonlar veya kanserler
AIDS belirtileri, kişinin enfeksiyon durumuna bağlı olarak farklılık gösterebilir. Bazı kişilerde belirtiler hafif olabilir ve birkaç hafta içinde geçebilirken, diğerleri daha ciddi olabilir ve tedavi edilmediğinde ölümcül olabilir. Tedavi edilmeyen HIV enfeksiyonu, bağışıklık sisteminin giderek zayıflamasına ve AIDS'e ilerlemesine neden olabilir. Ancak, HIV tedavisi, enfeksiyonun ilerlemesini yavaşlatmak ve AIDS'in ortaya çıkmasını önlemek için mevcuttur.

AIDS tanısı, bir kişinin bağışıklık sistemi zayıf ve AIDS'e neden olan HIV enfeksiyonuna sahip olduğunu gösteren belirtiler ve test sonuçlarına dayanır. AIDS tanısı koymak için, kişinin önce HIV testi yaptırması gerekir. HIV testi, kan testi, tükürük testi veya idrar testi gibi farklı yöntemlerle yapılabilir. HIV testi, kişinin vücudunda HIV antikorlarının varlığını veya HIV RNA'sının varlığını belirleyerek yapılır.

AIDS tanısı koymak için, kişinin HIV enfeksiyonunun ilerlemiş evresinde olması gerekir. Bu, kişinin belirtilerinin ve semptomlarının, bağışıklık sisteminin önemli ölçüde zayıflamasının ve AIDS'e özgü enfeksiyonların veya kanserlerin varlığının gösterilmesi ile belirlenir. Bu tanı, kan testleri, biyopsiler, röntgen veya diğer görüntüleme testleri ve diğer tıbbi testler kullanılarak yapılabilir.

AIDS tanısı, kişinin HIV enfeksiyonunun ilerlemesiyle birlikte ortaya çıkan semptomlarının belirtileri ve test sonuçlarına dayanarak yapılır. Bu nedenle, HIV enfeksiyonunun olası belirtilerini fark eden veya HIV enfeksiyonu riski altındaki herkesin düzenli olarak test yaptırması önerilir.

AIDS tedavisi mümkündür, ancak henüz tamamen iyileşmek için bir tedavi yoktur. AIDS, vücudun bağışıklık sistemini zayıflatan HIV virüsünün neden olduğu bir hastalıktır ve tedavisi, HIV virüsünün çoğalmasını durdurarak veya yavaşlatarak, bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlamak ve AIDS'e özgü enfeksiyonların veya kanserlerin tedavisini içerir.

Antiretroviral tedavisi (ART), HIV virüsünü hedef alan ilaçlar kullanarak HIV enfeksiyonunu kontrol altına almanın en yaygın yöntemidir. ART, HIV enfeksiyonu olan kişilerin yaşam kalitesini artırır, yaşam süresini uzatır ve HIV enfeksiyonunun bulaşmasını önleyebilir.

Ayrıca, AIDS'e özgü enfeksiyonların tedavisi de önemlidir. AIDS'in neden olduğu enfeksiyonların tedavisi için antibiyotikler, antifungal ilaçlar veya antiviral ilaçlar kullanılabilir. Ayrıca, aşılar ve diğer tıbbi tedaviler de AIDS tedavisinde kullanılabilir.

AIDS tedavisi, erken tanı ve uygun tedavi ile daha etkili olabilir. HIV enfeksiyonundan şüphelenen kişilerin en kısa sürede test yaptırması ve gerekliyse tedavi almaları önemlidir.

AIDS'ten korunmak için aşağıdaki adımları takip etmek önemlidir:

Cinsel ilişki sırasında korunun: HIV virüsü, kan, meni, vajinal sıvılar ve meme sütü gibi vücut sıvıları yoluyla bulaşabilir. Cinsel ilişki sırasında prezervatif kullanmak, HIV ve diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmak için önemlidir.

Paylaşılan enjektörlerden kaçının: HIV virüsü, enfekte kişilerin kanını içeren paylaşılan enjektörler yoluyla bulaşabilir. Eğer bir ilaç kullanıyorsanız, enjektörlerinizi sadece kendiniz kullanın.

Kan ve organ nakillerinden kaçının: Kan transfüzyonları ve organ nakilleri, HIV virüsünün bulaşması için bir diğer yol olabilir. Bu nedenle, kan ve organ bağışında kullanılan malzemelerin test edilmiş olduğundan emin olun.

Hamilelik sırasında tedavi alın: HIV enfeksiyonu olan hamile kadınlar, gebelik sırasında tedavi alarak bebeklerine HIV virüsünün bulaşmasını engelleyebilirler.

Temizlik kurallarına uyun: HIV virüsü, paylaşılan diş fırçaları, tıraş bıçakları, kulak çubukları ve diğer kişisel hijyen malzemeleri yoluyla da bulaşabilir. Bu nedenle, bu tür malzemeleri paylaşmamaya özen gösterin.

AIDS'ten korunmak için en önemli adım, HIV enfeksiyonu hakkında bilgi sahibi olmaktır. HIV virüsü ile ilgili doğru bilgilere sahip olmak ve risk faktörlerini azaltmak için gerekli önlemleri almak, enfeksiyondan korunmak için önemlidir.

AIDS ile yaşayan insanlar, destek almak için çeşitli kaynaklardan yararlanabilirler. İşte bazı örnekler:

Sağlık bakımı: AIDS ile yaşayan insanlar, düzenli olarak bir sağlık uzmanına gitmeli ve HIV enfeksiyonunu kontrol altında tutmak için ilaç tedavisini almalıdırlar. Ayrıca, HIV enfeksiyonu ile bağlantılı diğer sağlık sorunları da izlemek için düzenli sağlık taramaları yaptırmaları önemlidir.

Destek grupları: AIDS ile yaşayan insanlar, destek gruplarına katılarak diğer insanlarla benzer deneyimlerini paylaşabilirler. Bu gruplar, HIV enfeksiyonuyla ilgili bilgi edinmenize, duygusal destek almanıza ve diğer kişilerle sosyal bağlantılar kurmanıza yardımcı olabilir.

Psikolojik destek: HIV enfeksiyonu, depresyon, kaygı ve stres gibi psikolojik sorunlara neden olabilir. AIDS ile yaşayan insanlar, bir terapistten veya psikolojik destek sağlayan diğer kaynaklardan yardım alarak bu sorunlarla başa çıkabilirler.

Sosyal hizmetler: AIDS ile yaşayan insanlar, sosyal hizmetlerden yararlanarak finansal yardım, konut yardımı ve diğer destek hizmetleri alabilirler.

Eğitim ve bilgi: AIDS ile yaşayan insanlar, HIV enfeksiyonunun neden olduğu sağlık sorunları, ilaç tedavileri ve sağlıklı yaşam tarzı konularında eğitim almaları için kaynaklardan yararlanabilirler. Bu bilgi, HIV enfeksiyonunu kontrol altına almak ve sağlıklı bir yaşam sürdürmek için gereklidir.

AIDS ile yaşayan insanlar için destek sağlamak ve onların ihtiyaçlarını karşılamak, bir toplum olarak hepimizin sorumluluğudur. Bu nedenle, HIV enfeksiyonu ile ilgili doğru bilgi edinmeli ve AIDS ile yaşayan insanlar için destek kaynaklarına erişimlerini kolaylaştırmalıyız.

AIDS hakkında birçok yanlış bilgi ve efsaneler vardır. İşte yaygın yanlış anlamalar ve gerçekler:

Yanlış: AIDS yalnızca eşcinseller, uyuşturucu bağımlıları ve fahişeler arasında yayılır.
Gerçek: HIV enfeksiyonu herkesi etkileyebilir. HIV, herhangi bir cinsel yönelimde, uyuşturucu kullanmayan veya kullanmayan herhangi bir kişide görülebilir.

Yanlış: HIV enfeksiyonu sadece Afrika ülkelerinde yaygındır.
Gerçek: HIV enfeksiyonu dünya genelinde bulunur ve herhangi bir ülkede görülebilir.

Yanlış: AIDS'ten korunmak için, sadece prezervatif kullanmak yeterlidir.
Gerçek: HIV enfeksiyonu bulaşmasını önlemek için, diğer önlemler de gereklidir. Bunlar arasında uyuşturucu enjekte etmek için paylaşılan iğneleri kullanmamak, güvenli enjeksiyon uygulamaları ve tıbbi prosedürler gibi diğer tıbbi önlemler de yer alır.

Yanlış: AIDS bulaşıcı bir hastalık değildir.
Gerçek: HIV enfeksiyonu bulaşıcıdır ve doğru tedavi edilmezse ölümcül olabilir.

Yanlış: HIV testi pozitif sonuç verirse, kesinlikle AIDS olduğunuzu gösterir.
Gerçek: HIV testi, sadece HIV enfeksiyonunun varlığını tespit eder. AIDS, HIV enfeksiyonu ilerlediğinde ve bağışıklık sistemi ciddi şekilde hasar gördüğünde ortaya çıkar.

Bu yanlış anlamalar, HIV enfeksiyonu ve AIDS ile ilgili stigmaların devam etmesine neden olabilir. Bu nedenle, doğru bilgi edinmek ve HIV enfeksiyonu olan insanlara saygı ve destek göstermek önemlidir.

Şüpheli cinsel ilişki sonrası hemen AIDS testi (HIV testi) yapmak doğru değildir. AIDS için en sık kullanılan test ELISA testidir. Bu testte kanda HIV antikorlarıa bakılır. Antikor vücudun AIDS yapan virüse karşı ürettiği bir maddedir. Ancak vücudun bu antikorları üretmesi için biraz zaman gerekir. Bu yüzden şüpheli cinsel ilişkiden bir süre geçmeden HIV antikorları bakmak anlamlı değildir. HIV virüsüne karşı vücutta antikorların oluşması için 3 hafta ile 6 ay arası bir süre gerekirse de genellikle 4-10 haftada kanda antikorlar tespit edilir seviyeye gelir. Antikorların kanda tespit edilemediği döneme pencere dönemi denir. Bu dönemde ise kanda ortaya çıkan virüse ait olan bazı maddeler tespit edilerek tanı konabilir. HIV'in bulaşması sonrası kanda ilk ortaya çıkan antijen P24 antijenidir.

AIDS hastalığının erken tanısı için geliştirilen ve HIV Combo adı verilen test, hem HIV antikorlarını ve hem de P24 antijenini kanda saptayabilir. Bu test şüpheli temastan 3-6. hafta sonra bakılabilir. Pozitif çıkması durumunda mutlaka Western Blot isimli test ile doğrulanır. 

PEP tedavisi, Temas Sonrası Profilaksi anlamına gelir ve HIV (İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü) enfeksiyonunu önlemek için kullanılan bir acil durum önlemidir. Yüksek riskli bir duruma maruz kaldıktan sonra, örneğin korunmasız cinsel ilişki veya iğne batması gibi durumlarda, HIV bulaşma riskini azaltmak için kullanılır.

PEP tedavisi nasıl çalışır?

PEP, HIV'in vücuda yerleşmesini ve çoğalmasını önlemek için tasarlanmış antiretroviral ilaçların bir kombinasyonunu içerir. Bu ilaçlar, virüsün hücrelere girmesini ve çoğalmasını engelleyerek enfeksiyonun gelişmesini önlemeye çalışır.

PEP tedavisine ne zaman başlanmalıdır?

PEP tedavisine en kısa sürede, tercihen maruziyetten sonraki 72 saat içinde başlanmalıdır. Ne kadar erken başlanırsa, etkinliği o kadar yüksek olur.

PEP tedavisi ne kadar sürer?

PEP tedavisi genellikle 28 gün sürer ve bu süre boyunca ilaçları düzenli olarak almak çok önemlidir.

PEP tedavisi kimler için uygundur?

PEP tedavisi, aşağıdaki durumlarda düşünülebilir:

• Korunmasız cinsel ilişki (anal veya vajinal)
• Prezervatif yırtılması veya kayması
• Paylaşılan iğneler veya enjektörler
• Cinsel saldırı
• HIV pozitif bir kişiyle temas eden sağlık çalışanları

PEP tedavisinin yan etkileri nelerdir?

PEP tedavisinin bazı yan etkileri olabilir, bunlar şunları içerebilir:

• Bulantı
• Kusma
• İshal
• Baş ağrısı
• Yorgunluk
• Karın ağrısı

Önemli notlar:

• PEP tedavisi %100 etkili değildir ve HIV enfeksiyonunu tamamen önleme garantisi vermez.
• PEP tedavisi, düzenli bir HIV önleme yöntemi değildir ve yalnızca acil durumlarda kullanılmalıdır.
• PEP tedavisi almak istiyorsanız, bir sağlık uzmanına başvurmanız önemlidir. Size uygun olup olmadığını değerlendirecek ve gerekli testleri yapacaktır.

PEP tedavisi, HIV enfeksiyonunu önlemek için önemli bir araçtır, ancak tek başına yeterli değildir. Güvenli seks uygulamaları ve diğer önleyici tedbirler almak da önemlidir.